Σε ατμόσφαιρα ιδιαίτερης χαράς και συγκίνησης πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 22 Ιουνίου 2012 η τελευταία αποφοίτηση σπουδαστών του Κέντρου Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στην ακριτική Πωγωνιανή Ιωαννίνων σηματοδοτώντας την ολοκλήρωση ενός ιστορικού κύκλου 20ετούς εθνικής προσφοράς και κοινωνικής αλληλεγγύης του Ιδρύματος Αποκαταστάσεως Ομογενών εξ Αλβανίας (ΙΑΟΑ), το οποίο συστάθηκε το 1991 από τον Ιωάννη Σ. Λάτση, συμβάλλοντας καθοριστικά στην τεχνική εκπαίδευση, την επαγγελματική αποκατάσταση και την κοινωνική ενσωμάτωση της Ελληνικής ομογένειας. 

Παρουσία των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του Ι.Α.Ο.Α., εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης, μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και κατοίκων της Πωγωνιανής, απονεμήθηκαν πτυχία σε 37 αποφοίτους του Κέντρου Επαγγελματικής Εκπαίδευσης του Ι.Α.Ο.Α. το οποίο, από το 1992 μέχρι την ολοκλήρωση της λειτουργίας του το 2012, φιλοξένησε συνολικά 2.280 περίπου ομογενείς σπουδαστές από την Αλβανία, παρέχοντάς τους ολοκληρωμένες τεχνικές γνώσεις σε τομείς όπως η Ηλεκτρολογία, η Υδραυλική, η Φανοποιία, η Μαγειρική, η Κομμωτική, οι Αλουμινοκατασκευές, η Μηχανολογία, η Ξυλουργική και άλλες.

Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Ι.Α.Ο.Α., κ. Βαγγέλης Χρόνης, κατά την ομιλία του, αναφέρθηκε στην σπάνια συγκυρία κατά την οποία η ωρίμανση των συνθηκών οδηγεί στην ολοκλήρωση του έργου ενός Ιδρύματος. Συγκεκριμένα τόνισε:

«Οι δυσμενείς συνθήκες που διαμορφώθηκαν το 1991 και οι οποίες συνετέλεσαν στην λήψη της απόφασης σύστασης του Ιδρύματος από τον Ιωάννη Λάτση, σήμερα φαίνονται μακρινές αναμνήσεις καθώς η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση έχει σε μεγάλο βαθμό βελτιωθεί για την ελληνική ομογένεια που ζει ή ζούσε στην γείτονα χώρα. Βλέπουμε με ικανοποίηση ότι οι ομογενείς μας προοδεύουν, έχουν ενσωματωθεί σε μεγάλο βαθμό στην ελληνική κοινωνία αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της, λαμβάνουν καλής ποιότητας μόρφωση και αριστεύουν συχνά ακόμη και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.».

Σχετικά με το έργο του Ιδρύματος, ο κ. Χρόνης ανέφερε:

«Προσπαθήσαμε η προσφορά του Ιδρύματος να είναι πολύ-επίπεδη, δηλαδή, πέρα από την αυτονόητη αποκατάσταση των ομογενών μας, επιδιώξαμε να δημιουργήσουμε γέφυρες συνεννόησης και φιλίας μεταξύ των δύο λαών. Σε αυτό το πλαίσιο χρηματοδοτήθηκε η έκδοση των πρώτων Ελληνοαλβανικών και Αλβανοελληνικών Λεξικών, καλύπτοντας ένα πολύ μεγάλο κενό που υπήρχε μέχρι τότε στις σχέσεις των δύο χωρών. Καθιερώθηκε η συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων για την απονομή ετήσιων βραβείων, ενισχύθηκαν τα σχολεία της Νοτίου Αλβανίας και τα φροντιστήρια Ελληνικής γλώσσας, ενώ παράλληλα υποστηρίχτηκε πλήθος πολιτιστικών και εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο της Ηπείρου.».

Η ολοκλήρωση και επίτευξη του σκοπού του Ιδρύματος αποτυπώνεται παραστατικά στα λόγια του Άλκη Τάλλιου, μηχανικού αυτοκινήτων, ο οποίος αποφοίτησε από το Κέντρο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης το 1995 και σήμερα λειτουργεί το δικό του συνεργείο στη Λιβαδειά των Αγίων Σαράντα:

«Τι να πω; Να πω πως μάθαμε να γίνουμε άνθρωποι και να μπούμε σε μια άλλη κοινωνία; Να πω για τη φροντίδα, να πω για τις προσπάθειες που γινόταν για να μάθουμε; Σας λέω πως εγώ ζω με την τέχνη που πήρα στις σχολές. Σήμερα έχω το μαγαζί μου και μπορώ να ανταγωνίζομαι μεγάλα συνεργεία.».

Κατά την ίδια εκδήλωση βραβεύθηκαν συνολικά 12 προπτυχιακοί, μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί ομογενείς εξ Αλβανίας, φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, στο πλαίσιο πρωτοβουλίας του Ι.Α.Ο.Α. η οποία ξεκίνησε το ακαδημαϊκό έτος 2006-2007. Αναφερόμενος στη βράβευση, ο Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Γεώργιος Καψάλης τόνισε:

«Η εκδήλωση αυτή είναι μία εκδήλωση τιμής, αναγνώρισης και υποστήριξης της προσπάθειας που κατέβαλαν νέοι άνθρωποι του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων να διακριθούν στον επιστημονικό τομέα και να αποτελέσουν παραδείγματα προς μίμηση. Νέοι άνθρωποι που ήρθαν στο Πανεπιστήμιό μας, έχοντας βιώσει μέχρι τότε διάφορες στερήσεις και δυσκολίες, αλλά που κατόρθωσαν με τον προσωπικό τους μόχθο να τις υπερβούν και να διαμορφώσουν ένα εξαίρετο και πολλά υποσχόμενο επιστημονικό μέλλον.»

Από την αρχή του προγράμματος έχουν συνολικά απονεμηθεί βραβεία σε 63 ομογενείς φοιτητές.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ Ι.Α.Ο.Α.

Το Ι.Α.Ο.Α. ξεκίνησε τη λειτουργία του στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, όταν στη δύσκολη κοινωνικο-οικονομική κατάσταση που είχε διαμορφωθεί μετά το άνοιγμα των συνόρων, ο Ιωάννης Λάτσης αποφάσισε να δωρίσει στο Ελληνικό Κράτος 5 εκατομμύρια δολάρια για άμεση ανακούφιση των οξύτατων αναγκών του ομογενειακού πληθυσμού. Κατά τα πρώτα εξαιρετικά δύσκολα χρόνια, η ανθρωπιστική και αναπτυξιακή δράση του Ιδρύματος συμπεριελάμβανε, μεταξύ άλλων,  την παροχή βασικών ειδών πρώτης ανάγκης, αγροτικού εξοπλισμού, ιατροφαρμακευτικού υλικού, υποτροφιών, βοηθημάτων και άλλες δράσεις. Στη συνέχεια, αναγνωρίζοντας τη σημαντικότητα της εκπαίδευσης ως βασικού μέσου για την επίτευξη ουσιαστικών και μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων, αποφασίστηκε από το Ίδρυμα η ανάδειξή της ως βασικού πεδίου δραστηριοποίησης. Με βάση αυτή την απόφαση ξεκίνησε τη λειτουργία του το Εκπαιδευτήριο-Οικοτροφείο στην Πωγωνιανή όπου οι σπουδαστές σε σύντομο χρονικό διάστημα λάμβαναν τις βασικές γνώσεις σε τέχνες που θα μπορούσαν γρήγορα να τους προσφέρουν επαγγελματική αποκατάσταση, καθώς και στην ελληνική γλώσσα.