Παρουσιάστηκαν σήμερα Μ. Τρίτη, 14 Απριλίου 2009, τα αποτελέσματα δέκα  (10) επιστημονικών μελετών ετήσιας διάρκειας που χρηματοδοτήθηκαν αποκλειστικά από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση για το έτος 2008. Η παρουσίαση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο μιας νέας σειράς εκδηλώσεων που από φέτος διοργανώνει και θα φιλοξενεί το Ίδρυμα στο πλαίσιο του θεσμού  «Pallas Athena Forum». Την εκδήλωση άνοιξαν με ομιλίες τους ο κ. Δημήτρης Αφεντούλης, Γραμματέας του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Ιδρύματος και ο Καθηγητής κ. Κώστας Γαβρόγλου που παρουσίασαν τις δράσεις και προτεραιότητες του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση στο τομέα της εκπαίδευσης.

Η ετήσια χρηματοδότηση για την εκπόνηση επιστημονικών μελετών έχει ως κεντρικό στόχο την ενίσχυση της ερευνητικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, με σαφή προτεραιότητα σε τομείς και ερευνητικές ομάδες των οποίων η δυνατότητα χρηματοδοτήσεως από άλλες θεσμοθετημένες πηγές είναι περιορισμένη. Οι δέκα μελέτες επελέγησαν από ειδική επιστημονική επιτροπή ανάμεσα σε 315 προτάσεις που υπεβλήθησαν στο Ίδρυμα σε συνέχεια σχετικής Δημόσιας Πρόσκλησης που ανακοινώθηκε το 2007.

Στις επιστημονικές ομάδες που ανέλαβαν την εκπόνηση των μελετών συμμετέχουν συνολικά περί τους 30 μελετητές όλων των ακαδημαϊκών, ερευνητικών και εκπαιδευτικών βαθμίδων, καθώς και ανεξάρτητοι μελετητές. Τα θέματα που πραγματεύονται οι προς χρηματοδότηση μελέτες καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επιστημών, σύμφωνα με τους όρους της σχετικής πρόσκλησης, και κωδικοποιημένα θα μπορούσαν να ενταχθούν στους εξής κύκλους: Περιβάλλον & Σύγχρονες Τεχνολογίες, Μετανάστευση, Διάσωση & Ανάδειξη Ιστορικών Τεκμηρίων.

Η δημόσια παρουσίαση των αποτελεσμάτων εκφράζει την σαφέστατη διάθεση του Ιδρύματος για διάχυση της γνώσης και περαιτέρω αξιοποίησή της από τρίτους φορείς. Στο πλαίσιο αυτό, τα αποτελέσματα των Μελετών του 2008 είναι διαθέσιμα στο ευρύ κοινό μέσω της ιστοσελίδας του Ιδρύματος.

Σκοπός του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση είναι να συνεχιστεί και να διευρυνθεί ο θεσμός της χρηματοδότησης των επιστημονικών μελετών. Ήδη το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Ιδρύματος, μετά τη δημόσια πρόσκληση που απηύθυνε τον Σεπτέμβριο του 2008 και κατόπιν εισήγησης της επιστημονικής επιτροπής αξιολόγησης, απεφάσισε τη χρηματοδότηση δεκαπέντε (15) επιστημονικών μελετών ετήσιας διάρκειας με συμμετοχή συνολικά 90 μελετητών για το έτος 2009, ενώ σύντομα θα ανακοινωθεί στον Τύπο και στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος η νέα Δημόσια Πρόσκληση για τις Μελέτες του 2010.

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΜΕΛΕΤΩΝ 2008

Α) Περιβάλλον και Σύγχρονες Τεχνολογίες

1. Μελέτη του φαινομένου της ομίχλης στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης με στόχο την ανάπτυξη μεθόδων πρόγνωσής της

Θ. Καρακώστας - Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τομέας Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας 

Η ομίχλη στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» στη Θεσσαλονίκη αποτελεί ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα καθώς η συχνότητα εμφάνισής της κάθε χρόνο κατά την περίοδο Οκτωβρίου-Απριλίου είναι μεγάλη. Αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται προβλήματα απογείωσης και προσγείωσης, αλλά και ταλαιπωρία του επιβατικού κοινού, ενώ αυξάνεται η πιθανότητα πρόκλησης ατυχημάτων. Η μελέτη, εκτός από ένα σημείο αναφοράς για τον ερευνητικό αλλά και επιχειρησιακό χώρο, αποτελεί το θεμέλιο στο οποίο μπορούν να στηριχθούν μελλοντικές προσπάθειες διάλυσης της ομίχλης δίνοντας έτσι την ευκαιρία για άμεση αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλεί.

2. Χαρτογράφηση της Εδαφικής Παραμόρφωσης στη περιοχή του νομού Ηλείας με την Χρήση της Διαφορικής Συμβολομετρίας από Δορυφόρους Ραντάρ

Ι. Παρχαρίδης – Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας

Στόχος της συγκεκριμένης μελέτης είναι η καταγραφή και παρακολούθηση της εδαφικής παραμόρφωσης στην ευρύτερη περιοχή του Νομού Ηλείας με τη χρήση της μεθόδου της διαφορικής συμβολομετρίας από δορυφορικά συστήματα απεικόνισης της γης ραντάρ SAR/ASAR. Η εδαφική παραμόρφωση στη περιοχή μπορεί να αποδοθεί είτε σε φυσικά φαινόμενα όπως οι σεισμοί, οι κατολισθήσεις και παράκτια πύκνωση ιζημάτων ενώ δεν αποκλείονται ανθρωπογενή αίτια π.χ. λόγω υπεράντλησης υπόγειων υδάτων, καθώς η περιοχή χαρακτηρίζεται από έντονη γεωργική δραστηριότητα. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τις επιτόπιες παρατηρήσεις επέτρεψαν την εκτίμηση του κινδύνου σε σχέση με τα σημαντικότερα αστικά κέντρα της περιοχής καθώς και με ευαίσθητες υποδομές όπως φράγματα και κυρίως αρχαιολογικούς χώρους όπως της Αρχαίας Ολυμπίας.

3. Χαρτογράφηση και τρισδιάστατη οπτικοποίηση καύσιμης ύλης για διαχείριση πυρκαγιών με χρήση δορυφορικών εικόνων υψηλής ανάλυσης και εργαλείων γεωπληροφορικής στο Νομό Λέσβου

Ο. Ρούσσου - Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Γεωγραφίας

Η χαρτογράφηση της καύσιμης ύλης έχει ουσιαστική σημασία για τη διαχείριση πυρκαγιών, ιδιαίτερα για την εκτίμηση της επικινδυνότητας μιας πυρκαγιάς και του κινδύνου εμφάνισής της στο χώρο, καθώς και την προσομοίωση της εξάπλωσης και της έντασής της κατά μήκος του τοπίου. Η παρούσα μελέτη στοχεύει στη χαρτογράφηση της καύσιμης ύλης και των παραμέτρων συμπεριφοράς πυρκαγιάς (ταχύτητα διάδοσης, μήκος φλόγας, θερμική ένταση μετώπου) στην περιοχή της Χερσονήσου Αμαλής (Ν. Λέσβου) με τη χρήση γεωπληροφορικής τεχνολογίας, προγραμμάτων προσομοίωσης συμπεριφοράς πυρκαγιάς και στατιστικών μεθόδων σε μια χωρική βάση δεδομένων. Η μεθοδολογία και τα αποτελέσματα της χαρτογραφικής μοντελοποίησης παρουσιάζουν ερευνητικό και πρακτικό ενδιαφέρον για την υποστήριξη αποφάσεων όσον αφορά την πρόληψη και καταστολή των δασικών πυρκαγιών.

4. Μεγαλώνοντας στην Αθήνα. Ένα πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για τη συμμετοχή των παιδιών στη διαμόρφωση του περιβάλλοντός τους

Ελισάβετ Παναγιωτάτου -  Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας

Αντικείμενο της μελέτης είναι ο σχεδιασμός, η πιλοτική εφαρμογή και η αξιολόγηση ενός προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για την ανάδειξη των αναγκών των παιδιών που κατοικούν σε υποβαθμισμένες περιοχές της Αθήνας και έχουν περιορισμένες ευκαιρίες, και την ενθάρρυνση της συμμετοχής τους στη διαμόρφωση του περιβάλλοντός τους. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα / μεθοδολογικό πλαίσιο θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υπόδειγμα καλής πρακτικής, το οποίο μπορεί να έχει ευρεία εφαρμογή, σε σχολεία των αστικών κέντρων, αλλά και μη κυβερνητικές οργανώσεις και φορείς που δραστηριοποιούνται σε ανθρωπιστικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Στη μελέτη συμμετείχαν τα παιδιά της E′ τάξης του 89ου Ολοήμερου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου Αθηνών και τα παιδιά της Δ’ τάξης του 36ου Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείο Αθηνών.

Β) Μετανάστευση – Τάσεις / Μύθοι και Πραγματικότητα

5. Η Ενσωμάτωση των μεταναστών σε μικρές νησιωτικές οικονομίες: Αποτελέσματα έρευνας για το νησί της Ρόδου

Β.Μοναστηριώτης - London School of Economics and Political Science, Hellenic Observatory

Τα ελληνικά νησιά, ιδίως η Κρήτη, η Ρόδος, η Κέρκυρα και η Ζάκυνθος δέχονται έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό μεταναστών τα τελευταία 15 χρόνια. Σκοπός της μελέτης ήταν η συλλογή εμπειρικών δεδομένων για τον μεταναστευτικό πληθυσμό που ζει και εργάζεται στη Ρόδο με στόχο την εξέταση, μεταξύ άλλων, των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας τους, του βαθμού ανταγωνισμού τους με τους ντόπιους στην αγορά εργασίας, τον βαθμό κάλυψης αναγκών τους από τοπικές υπηρεσίες (σχολεία, υγεία κ.λπ.), την εμπειρία και στάση των ντόπιων απέναντί τους κ.ά. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, η μεταναστευτική κοινότητα στη Ρόδο είναι πολυάριθμη και ποικολόμορφη, ενώ το βασικότερο εμπόδιο στην ενσωμάτωση είναι η γλώσσα, ειδικά με δεδομένο ότι η στάση της τοπικής κοινωνίας (αλλά όχι απαραίτητα και των υπηρεσιών) απέναντι στους μετανάστες είναι ίσως πιο θετική σε σχέση με άλλα μέρη της Ελλάδας.

6. Μετανάστευση και Εγκληματικότητα: Μύθοι και Πραγματικότητα

Ι. Τσίγκανου - Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), Ινστιτούτο Πολιτικής Κοινωνιολογίας

Αντικείμενο της παρούσας μελέτης αποτελεί η θεωρητική οριοθέτηση και η δευτερογενής εμπειρική διερεύνηση του φαινομένου της μετανάστευσης σε συνάρτηση με το εγκληματικό φαινόμενο στην Ελλάδα. Σκοπός της μελέτης αυτής είναι και η διερεύνηση του κοινωνικού πλαισίου στο οποίο εμφανίζονται εκδηλώσεις αντικοινωνικών και παραβατικών συμπεριφορών που συνδέονται με το ζήτημα «μετανάστευση και εγκληματικότητα». Η συνδυαστική επεξεργασία των δεδομένων που προκύπτουν από ποικιλία πηγών οδηγεί στη διατύπωση πορισμάτων, προτάσεων και συμπερασμάτων που σχετίζονται τόσο με την εγκληματικότητα των αλλοδαπών, όσο και σχετικά με τις πολιτικές που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν, ώστε να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο αντεγκληματικής πολιτικής που να περιλαμβάνει και το μετανατευτικό ζήτημα.

7. Μνήμες Συμβίωσης και Εξορία: Ο Τόπος της Ικαρίας

Ε. Μαμουλάκη - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τομέας Αρχιτεκτονικής Γλώσσας-Επικοινωνίας & Σχεδιασμού

Η μελέτη εστιάζει στην περίοδο 1946-1949 στο νησί της Ικαρίας. Ως τόπος εξορίας χιλιάδων ανθρώπων κάθε ηλικίας και κοινωνικής τάξης που είχαν κατηγορηθεί ως «επικίνδυνοι για την εθνική ασφάλεια» και εξαιτίας της έλλειψης ιδρυμάτων (π.χ. φυλακές) που θα τους παρελάμβαναν, η Ικαρία βίωσε ένα μοναδικό φαινόμενο (τουλάχιστον όσον αφορά την έκταση και τη διάρκεια) που στιγμάτισε τη σύγχρονη ιστορία και την τοπική της ταυτότητα. Το φαινόμενο αυτό αφορά τη συμβίωση ντόπιων και εξορίστων στα σπίτια και στους οικισμούς του νησιού. Πώς κατάφερε η τοπική κοινωνία να εντάξει το ετερογενές μίγμα των εξορίστων στην καθημερινότητά της; Ποιοί ήταν οι μηχανισμοί οργάνωσης των εξορίστων και πως διευθετούσαν τα ζητήματα που αφορούσαν τη σχέση τους με τους ντόπιους; Ποιός ήταν ο ρόλος των χωροφυλάκων και ποιοί οι τρόποι ελέγχου της σχέσης Ικαριωτών και εξορίστων; Η περίπτωση αυτή αποκαλύπτει μία «άλλη» ιστορία της περιόδου του εμφυλίου σε ένα μέρος που θεωρούνταν εκτός ορίων (εξορία) και που λόγω των συνθηκών και της τοπικής ιστορίας μετέτρεψε τη μνήμη της τραυματικής εκείνης περιόδου σε μια ρητορική της αλληλεγγύης και της φιλοξενίας.

Γ) Διάσωση και Ανάδειξη Ιστορικών Τεκμηρίων

8. Ιστορικό Ευρετήριο Ελληνικών Επιστημονικών Όρων

Κ. Σούλα – φιλόλογος μέσης εκπαίδευσης σε συνεργασία με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης

Η μελέτη αποβλέπει στη διεύρυνση παλαιότερου εγχειρήματος για τη δημιουργία ενός ιστορικού λεξικού της ελληνικής γλώσσας, κι ειδικότερα στη δημιουργία ενός ευρετηρίου που να περιλαμβάνει τους επιστημονικούς όρους που απαντούν στα ελληνικά επιστημονικά και φιλοσοφικά βιβλία του 17ου και του 18ου αιώνα.  Στο πλαίσιο της μελέτης δημιουργήθηκε και προσαρμόσθηκε το απαραίτητο λογισμικό καθώς και βάση δεδομένων όρων και οι αντίστοιχοι ορισμοί εισήχθησαν στην κατάλληλα διαμορφωμένη βάση του Κατόπτρου, του Ιστορικού Λεξικού Επιστημονικών Όρων (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2007).

9. Ηλεκτρονική ταξινόμηση του Αρχείου Υγείας και Πρόνοιας της Νομαρχίας Κυκλάδων

Χ. Λούκος - Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας

Τα προβλήματα της δημόσιας υγείας και πρόνοιας στο ελληνικό κράτος δεν έχουν μελετηθεί σε μεγάλη ευρύτητα, ειδικά δε για την περίοδο του Μεσοπολέμου, της Κατοχής και της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου. Η μελέτη κατέγραψε σε ταξινομικά δελτία το αρχείο της υπηρεσίας «Υγεία και Πρόνοια» που υπαγόταν στη Νομαρχία Κυκλάδων, για την περίοδο από το Μεσοπόλεμο έως και τη δεκαετία του 1970, και μια προσωρινή εκτίμησή του επιτρέπει ήδη τη διαπίστωση ότι η συστηματική χρήση του ταξινομηθέντος υλικού θα εμπλουτίσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις γνώσεις μας για τη δημόσια υγεία των Κυκλαδιτών, για την οικονομική κατάσταση των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, ιδιαίτερα αυτών που βρίσκονταν στο όριο της επιβίωσης, και για το πώς το κράτος επιχείρησε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα υγείας και φτώχειας.

10. Σχεδιασμός και επεξεργασία αποτυπωμένων χωρικών συνόλων για την Καταγραφική διάσωση των χωρικών τεκμηρίων κατοίκησης των Ρωμιών στην Πόλη: Πολεοδομική - Αρχιτεκτονική και Φωτογραφική Αποτύπωση

Κ. Πολυχρονιάδη - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τομέας Αρχιτεκτονικής Γλώσσας-Επικοινωνίας & Σχεδιασμού

Η παρούσα μελέτη αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου σχεδίου έρευνας που ξεκίνησε το 1997 και βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη με τίτλο: «Καταγραφική διάσωση των χωρικών τεκμηρίων κατοίκισης των Ρωμιών στην Πόλη: Πολεοδομική - Αρχιτεκτονική και Φωτογραφική Αποτύπωση». Πρόκειται για ένα αναπόσπαστο κομμάτι μιας σειράς επιμέρους εργασιών που σκοπό έχουν την ολοκληρωμένη και πλήρη καταγραφή των χώρων, των αντικειμένων και του κτηριακού πολιτιστικού πλούτου τον οποίο δημιούργησαν και στον οποίο έζησαν και ζουν οι Ρωμιοί της πόλης: Εκκλησίες, Σχολεία, Κοινοτικά Ιδρύματα, Σύλλογοι, Ορφανοτροφεία, Κατοικίες, Νεκροταφεία και ταφικά μνημεία, καθώς και το έργο ρωμιών αρχιτεκτόνων και καλφάδων.