Σε μια κοινή προσπάθεια, το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για την Ένταξη και τη Μετανάστευση (European Programme for Integration and Migration - EPIM) και 11 άλλα Ευρωπαϊκά Ιδρύματα, μεταξύ των οποίων το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, υλοποιούν ένα χρηματοδοτικό πρόγραμμα στο πλαίσιο της ιδιαιτέρως επείγουσας κατάστασης των ασυνόδευτων παιδιών και νέων στην Ελλάδα. Το πρόγραμμα αποτελεί τμήμα της πανευρωπαϊκής πρωτοβουλίας «Ποτέ Μόνος – Κτίζοντας το μέλλον μας με παιδιά και νέους που φθάνουν στην Ευρώπη».

Αυτή την περίοδο η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με τις προκλήσεις μιας χώρας που δεν είναι μόνο σημείο άφιξης και διέλευσης αλλά αποτελεί πλέον και προορισμό στην Ευρώπη. Η πρόκληση γίνεται ακόμα πιο σαφής όταν δούμε την κατάσταση των ασυνόδευτων ανηλίκων, όπως και εκείνων που έχουν χωριστεί από την οικογένειά τους: σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), στις αρχές του 2016 έφτασαν στην Ελλάδα 1.947 ασυνόδευτοι ανήλικοι, από τους οποίους οι περίπου 671 παραμένουν στη χώρα χωρίς καταφύγιο, με το 55% να είναι κάτω των 14 ετών. Επιπλέον, υπηρεσίες όπως κηδεμονία, ψυχολογική φροντίδα, εκπαίδευση στη γλώσσα και εργασία στους δρόμους παρέχονται μόνο από οργανισμούς κοινωνικής αλληλεγγύης, οι οποίοι δυσκολεύονται να διατηρήσουν ή να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους λόγω έλλειψης πόρων. Οι οργανισμοί αυτοί εκτιμούν ότι, σε σχέση με τα επίσημα στοιχεία, υπάρχουν πολύ περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων οι οποίοι ζουν στους δρόμους και σε μη-εγκεκριμένους καταυλισμούς στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και σε άλλα σημεία της Ελλάδας. Το γεγονός αυτό εκθέτει τα παιδιά σε κινδύνους, τα καθιστά πολύ πιο ευάλωτα και καθυστερεί την ενσωμάτωσή τους στην ευρωπαϊκή κοινωνία.

Ανταποκρινόμενο στις άμεσες ανάγκες της Ελλάδας, το χρηματοδοτικό πρόγραμμα του EPIM υποστηρίζει τους Οργανισμούς Κοινωνικής Αλληλεγγύης στα εξής θέματα:

• ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ: Κατασκευή ασφαλών δομών και δικτύων στα σημεία άφιξης και ενίσχυση των μηχανισμών ταυτοποίησης στα κέντρα υποδοχής και τις κύριες πόλεις διέλευσης.
• ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ: Παροχή εναλλακτικών προτάσεων για την κράτηση, με την παροχή βιώσιμων δομών διέλευσης. Προώθηση εξατομικευμένης υποστήριξης και προστασίας μέσω της ανάπτυξης και της βελτίωσης του συστήματος επιτροπείας ανηλίκων οι οποίοι περνούν από την Ελλάδα ή εγκαθίστανται στη χώρα.
• ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ: Αύξηση της ενημέρωσης γύρω από ζητήματα που αφορούν τους ασυνόδευτους ανηλίκους, με στόχο την ένταση της προσοχής που τους δίνεται και την αποφυγή παρερμηνειών ή παρεξηγήσεων.

Τα ακόλουθα τρία προγράμματα θα υποστηριχθούν με χρηματοδότηση συνολικού ύψους 450.000 ευρώ την περίοδο 2016-2017:

1. «Ανταποκρινόμενοι στις ανάγκες των ασυνόδευτων και χωρισμένων από την οικογένειά τους ανηλίκων κοριτσιών, σε δυναμικό περιβάλλον και με ολοκληρωμένο μοντέλο παρέμβασης» το οποίο καθοδηγείται από την PRAKSIS.

Ο στόχος του προγράμματος, του οποίου ηγείται η PRAKSIS σε συνεργασία με τη CIVIS PLUS και την ELIX, είναι η ενίσχυση της προστασίας μέσω αυξημένης πρόσβασης σε πληροφορίες και υπηρεσίες για ασυνόδευτα ανήλικα κορίτσια που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα υψηλούς κινδύνους στο ταξίδι τους. Το λαθρεμπόριο γυναικών και η σεξουαλική βία είναι κοινές εμπειρίες για πολλά από αυτά τα νέα κορίτσια, τα οποία χρειάζονται μια ιδιαιτέρως ευαίσθητη, εκτενή και άμεση παρέμβαση και υποστήριξη μέσω μιας ολοκληρωμένης δέσμης υπηρεσιών.

Με τη δημιουργία χώρων φιλοξενίας για ασυνόδευτα κορίτσια, σε περιβάλλον κατάλληλο για παιδιά, με βάση τις προδιαγραφές BIA και BID, η PRAKSIS στοχεύει στην εξασφάλιση ποιοτικής φροντίδας και προστασίας μέσω ιατρικής, νομικής, ψυχολογικής και κοινωνικής υποστήριξης υψηλού επιπέδου  που θα ανοίξει το δρόμο για την ενσωμάτωσή τους στην ελληνική κοινωνία. Το σχέδιο προωθεί μία υπηρεσία που δεν παρέχεται μέχρι στιγμής και στοχεύει στην κάλυψη του κενού αυτού με την υλοποίηση ενός μοντέλου το οποίο μπορεί να αποτελέσει υπόδειγμα για το ελληνικό κράτος και για άλλους οργανισμούς.

Σε στενή συνεργασία με τους αρμόδιους κρατικούς φορείς και την Αστυνομία, η PRAKSIS εκτιμά ότι θα συμβάλλει στη μείωση του λαθρεμπορίου ανηλίκων, ενώ θα παρέχει σε αυτές τις ευπαθείς ομάδες επαρκή πληροφόρηση καθώς και τις απαραίτητες δεξιότητες ώστε να αντιμετωπίσουν τις καθημερινές προκλήσεις της νεαρής ηλικίας.

2. «Ακολουθώντας τα Βήματά τους», με επικεφαλής τη ΜΚΟ Φάρος

Σε συνεργασία με τις ΜΚΟ Solidarity Now, Μέριμνα, CIVIS PLUS και Βαβέλ, η ΜΚΟ Φάρος επεκτείνει ένα πρόγραμμα με ολοκληρωμένη προσέγγιση στην ταυτοποίηση, την προστασία και την πρόληψη αποδράσεων των ασυνόδευτων ανηλίκων που σήμερα βρίσκονται απομονωμένοι στην Αθήνα.

Μέσω εκτεταμένης παρέμβασης στους δρόμους της Αθήνας, το σχέδιο ενισχύει τη διαδικασία ταυτοποίησης των ασυνόδευτων ανηλίκων και εξασφαλίζει εναλλακτικές λύσεις έναντι της κράτησης ή της περιθωριακής ζωής στο πεζοδρόμιο. Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι εγκαθίστανται σ’ ένα προσωρινό κέντρο χωρητικότητας 20 παιδιών. Συνοδεύοντάς τους στη διαδρομή προς ένα μόνιμο καταφύγιο, ο Φάρος και οι συνεργαζόμενες οργανώσεις διασφαλίζουν ότι οι ανήλικοι θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν μαθήματα ελληνικής γλώσσας και άλλες κοινωνικές δραστηριότητες που διευκολύνουν την ενσωμάτωσή τους στη χώρα φιλοξενίας, παρέχοντας σε καθημερινή βάση τη δομή και σταθερότητα που έχουν ανάγκη.

Με στόχο την ενίσχυση των ικανοτήτων τους, το επαγγελματικό προσωπικό θα εκπαιδευτεί στη συμβουλευτική υποστήριξη για παιδιά που βιώνουν  συναισθήματα λύπης, ενώ θα επιτηρείται ανά ομάδες με στόχο την εξασφάλιση φροντίδας υψηλής ποιότητας, η οποία λαμβάνει υπόψιν και την ιδιαιτέρως επιβαρυντική κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι οι επαγγελματίες.

Με βάση τις εμπειρίες των οργανισμών που συμμετέχουν στην προσπάθεια και τα αποτελέσματα πρόσθετης έρευνας, ο Φάρος θα συγκεντρώσει περισσότερες πληροφορίες τόσο για την πρόληψη όσο και τους λόγους για τους οποίους οι ασυνόδευτοι ανήλικοι εγκαταλείπουν τα κέντρα υποδοχής – ζήτημα το οποίο απασχολεί σημαντικά τόσο την Ελλάδα όσο και άλλες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μία σχετική ενημέρωση θα αντιμετωπίσει το θέμα σε πολιτικό επίπεδο και θα συνοδευτεί από ενέργειες με στόχο την αύξηση της ευαισθητοποίησης και την παροχή δυνατότητας στους επαγγελματίες να εφαρμόσουν τα ενδεδειγμένα μέτρα για τη μείωση του φαινομένου των αποδράσεων.

3. «Ενισχύοντας το Δίκτυο Προστασίας: Ένα σχέδιο επιτροπείας για τα  ασυνόδευτα παιδιά» με επικεφαλής τη METAδράση.

Η METAδράση έχει ιδρύσει το Δίκτυο Επιτροπείας Ασυνόδευτων Ανηλίκων, το οποίο συνεπικουρεί το έργο των εισαγγελέων ανηλίκων και εισαγγελέων πρωτοδικών που είναι συχνά επιφορτισμένοι με την ευθύνη εκατοντάδων παιδιών και αδυνατούν να προσφέρουν την απαραίτητη εξειδικευμένη φροντίδα.

Επίτροποι οι οποίοι εκπαιδεύονται, εποπτεύονται και προσλαμβάνονται από τη ΜΕΤΑδράση, εξουσιοδοτούνται από τις Εισαγγελίες Ανηλίκων και Πρωτοδικών με σκοπό να προσφέρουν εξατομικευμένη υποστήριξη σε θέματα σχετικά με αιτήσεις ασύλου και επανασύνδεση με την οικογένεια, ιατρική φροντίδα, εκπαίδευση και διασφάλιση δικαιωμάτων ανηλίκων. Επιπλέον, βοηθούν στην έγκαιρη και ακριβή ταυτοποίηση των ασυνόδευτων ανηλίκων.

Με αυτό το χρηματοδοτικό πρόγραμμα, η ΜΕΤΑδράση θα επιμηκύνει, θα ενισχύσει και θα επεκτείνει το σύστημα επιτροπείας στην Αθήνα και τη Λέσβο, καθώς και σε άλλες τοποθεσίες επείγουσας προτεραιότητας. Ο στόχος αυτός περιλαμβάνει περαιτέρω εκπαίδευση των επιτρόπων με βάση τις βέλτιστες πρακτικές στους τομείς της προστασίας ανηλίκων και της διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της ΕΕ. Επιπλέον επίτροποι θα εγκατασταθούν σε τοποθεσίες όπως η Λέσβος, για την ενίσχυση των διαδικασιών ταυτοποίησης στα σημεία άφιξης. Η αύξηση του αριθμού και των υπηρεσιών των επιτρόπων της ΜΕΤΑδράσης θα διασφαλίσει την προστασία των παιδιών που αντιμετωπίζουν υψηλούς κινδύνους με την παροχή προσωπικής συμβουλευτικής υποστήριξης και βοήθειας για την εξασφάλιση πρόσβασης στις διαδικασίες παροχής ασύλου, ιατρικής κάλυψης και εκπαίδευσης, όπως επίσης για τη γενικότερη ψυχολογική και κοινωνική ισορροπία των παιδιών και την υποστήριξη των ενεργειών για την οικογενειακή τους επανένωση.

Η ΜΕΤΑδράση στοχεύει στην αύξηση της ευαισθητοποίησης γύρω από τις ανάγκες των ασυνόδευτων ανηλίκων, υποστηρίζοντας την αναμόρφωση του νομικού πλαισίου της Επιτροπείας στην Ελλάδα και τη μακροπρόθεσμη δημιουργία ενός ανεξάρτητου και ευέλικτου σώματος επιτρόπων για ασυνόδευτους ανήλικους σε πανελλαδικό επίπεδο.