Η «Πρωτοβουλία ‘21*» συγκροτήθηκε το 2018 από τα σημαντικότερα Κοινωφελή Ιδρύματα της χώρας και την Εθνική Τράπεζα, με αφορμή την επέτειο των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, διοργανώνοντας στην Ελλάδα και το εξωτερικό ένα σύνολο δράσεων, σε συνεργασία με επιστημονικούς, ακαδημαϊκούς, πολιτιστικούς και κοινωνικούς φορείς. Με την επιτυχή ολοκλήρωση των δράσεων αυτών, η «Πρωτοβουλία ‘21» προχώρησε στη δεύτερη φάση της συνεργασίας της, θέτοντας στο επίκεντρο της δραστηριότητάς της την υλοποίηση δράσεων στο πεδίο της Κλιματικής Αλλαγής και του Περιβάλλοντος. Οι εν λόγω δράσεις, που έχουν υιοθετηθεί από τα μέλη της «Πρωτοβουλίας ‘21» και έχουν ξεκινήσει να υλοποιούνται, αφορούν όλες τις εκφάνσεις των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής: την Υγεία, την Εκπαίδευση, τον Πολιτισμό, την Ατμοσφαιρική Ρύπανση, την Επισιτιστική Ανασφάλεια, τη Θάλασσα, το Δίκαιο, τις Φυσικές Καταστροφές και την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Ειδικότερα, το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση υποστηρίζει, μεταξύ άλλων:

• Το πρόγραμμα «Κλιματική Αλλαγή και Υγεία» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) από κοινού με το Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου και το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου – ΚΙΚΠΕ. Οι επιμέρους δράσεις του Προγράμματος αφορούν: α) στη δημιουργία Παρατηρητηρίου στη θεματική «Κλιματική Αλλαγή και Υγεία», β) στην υλοποίηση ενός διεπιστημονικού έργου με θέμα «Κλιματική Κρίση και Ανθρωπιστική Ιατρική» και γ) στην εκπόνηση μελέτης με αντικείμενο τον «Χαρακτηρισμό πόσιμων υδάτων Βόρειας Εύβοιας σε περιοχές της ανεξέλεγκτης πυρκαγιάς 2021 – Επιπτώσεις στη Δημόσια Υγεία».

• Το πρόγραμμα για την «Κλιματική Ακαδημία: Ένα Ανοικτό Σχολείο για την Κλιματική Αλλαγή» από κοινού με το Κοινωφελές Ίδρυμα «Μαρία Τσάκος» – Διεθνές Κέντρο Ναυτικής Έρευνας & Παράδοσης. Σκοπός του Προγράμματος είναι η ανάπτυξη μίας ψηφιακής Κλιματικής Ακαδημίας που θα προσφέρει έγκυρη επιστημονική πληροφόρηση, θα υποστηρίζει εκπαιδευτικές δραστηριότητες και θα ευαισθητοποιεί το ευρύ κοινό -και ειδικότερα τη νέα γενιά- σχετικά με την Κλιματική Αλλαγή και τα μέσα για τον μετριασμό της. Το Πρόγραμμα αυτό συνδέεται με την πιλοτική πρωτοβουλία «Chios Climate Chance» που υλοποιεί το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών σε συνεργασία με την Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος – HELMEPA, με συγχρηματοδότηση του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση και του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος». Με αφετηρία τη Χίο και σύνθημά του το «Κατανόηση – Νοοτροπία – Ευκαιρία», το Πρόγραμμα στοχεύει στην κατανόηση της Κλιματικής Αλλαγής, την καλλιέργεια μίας πιο συνειδητής περιβαλλοντικής αντίληψης και την προσαρμογή των πολιτών με απώτερο σκοπό τον μετριασμό του εν λόγω φαινομένου.

• Από κοινού με το Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου την εκπόνηση της μελέτης για την εκτίμηση των επιδράσεων της Κλιματικής Αλλαγής σε επιλεγμένους τομείς υψηλής σημασίας για την ελληνική οικονομία και τις προτάσεις πολιτικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος που υλοποιείται από το Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) σε συνεργασία με το Κέντρο Κλιματικής Αλλαγής και Βιωσιμότητας (ΚΚΑΒ) της Τράπεζας της Ελλάδος και την εταιρεία Accenture Greece.

• Το πρόγραμμα «Ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον και στα μνημεία της Δήλου» που θα υλοποιηθεί από το Κέντρον Ερεύνης Φυσικής της Ατμοσφαίρας και Κλιματολογίας (ΚΕΦΑΚ) της Ακαδημίας Αθηνών σε συνεργασία με ερευνητές από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Η δράση υποστηρίζεται από κοινού με τα Ιδρύματα-Μέλη της Πρωτοβουλίας ‘21: Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου, Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη και Ίδρυμα Αθηνάς Ι. Μαρτίνου. Στόχος του διετούς Προγράμματος είναι η παρακολούθηση τόσο των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον και στα μνημεία της Δήλου σε πραγματικό χρόνο, όσο και της εξέλιξης της τρωτότητας και των κινδύνων που απειλούν την περιοχή τις προσεχείς επτά δεκαετίες, μέσω της ανάλυσης της τοπικής κλιματολογίας, του προσδιορισμού δεικτών τρωτότητας και κινδύνου, και της ανάπτυξης σχεδίου διαχείρισης και λύσεων προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή.

• Από κοινού με το Ίδρυμα Αθηνάς Ι. Μαρτίνου και την εταιρεία Accenture Greece το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ενεργώ για τον Πλανήτη», το οποίο σχεδιάστηκε και υλοποιείται από το Ίδρυμα Λαμπράκη. Στόχος του Προγράμματος είναι η ενημέρωση μαθητών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για την Κλιματική Αλλαγή, τις αιτίες και τις συνέπειές της σε διάφορους τομείς της ζωής, καθώς και για τις πρωτοβουλίες που μπορούν να αναλάβουν για την αντιμετώπισή της. Μέσω μίας μαθητοκεντρικής και βιωματικής μεθοδολογίας, οι μαθητές θα εστιάσουν σε θέματα που συνδέονται με την Κλιματική Αλλαγή, προσεγγίζοντάς τα με την οπτική των φυσικών επιστημών και της ενεργού πολιτειότητας, αξιοποιώντας την τεχνολογία και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT) και αναπτύσσοντας πρακτικές της «επιστήμης των πολιτών».

Στην πιλοτική φάση υλοποίησης του Προγράμματος (σχολικό έτος 2023-2024) συμμετέχουν συνολικά 28 σχολεία και 110 εκπαιδευτικοί διαφόρων ειδικοτήτων από 16 νομούς της χώρας.

«Θεωρώ το πρόγραμμα “Ενεργώ για τον Πλανήτη” πρωτοποριακό, διότι ασχολείται με το κρίσιμο και σημαντικό πρόβλημα της Κλιματικής Αλλαγής, εντάσσοντας, παράλληλα, στην εκπαιδευτική διαδικασία τη STEM εκπαίδευση. Όλα αυτά υλοποιούνται μέσα από βιωματικές και ομαδοσυνεργατικές διδακτικές τεχνικές. Η διά ζώσης επιμόρφωση που έλαβα ήταν πολύ σημαντική και υποστηρικτική, το δε εκπαιδευτικό υλικό που έχει αναρτηθεί στην πλατφόρμα του Προγράμματος είναι επιστημονικά πλήρες και καθοδηγητικό.»

Ιωάννης Δρόσος

Εκπαιδευτικός, Γυμνασίου Αρχιλόχου Πάρου

• Από κοινού με το Ίδρυμα Αθηνάς Ι. Μαρτίνου και την Εθνική Τράπεζα το «Πρόγραμμα Υποστήριξης Εθελοντικών Ομάδων Δασοπυροπροστασίας», μία πρωτοβουλία του μη κερδοσκοπικού σωματείου ΔΕΣΜΟΣ, του WWF Ελλάς και του HIGGS για την πολύπλευρη ενίσχυση και ενδυνάμωση των εθελοντικών ομάδων δασοπυροσπροστασίας της χώρας (Διαβάστε περισσότερα στη Χρηματοδότηση: Δασικές Πυρκαγιές: Έκτακτο Πρόγραμμα Πρόληψης, Καταστολής και Αποκατάστασης).

• Το 2ο Διεπιστημονικό Σχολείο για την Περιβαλλοντική Κρίση (ISEC), το οποίο διοργανώθηκε τον Δεκέμβριο του 2023 από το Ινστιτούτο ARISTEiA. Κεντρικός στόχος του ISEC είναι η εκπαίδευση της νέας γενιάς επιστημόνων στη διεπιστημονική προσέγγιση της περιβαλλοντικής κρίσης μέσα από τη σύνθεση επιστημών που περιλαμβάνουν ευρύ φάσμα αντικειμένων, όπως οι Βιοεπιστήμες, οι Περιβαλλοντικές Επιστήμες, η Ιατρική, η Νομική, οι Οικονομικές και οι Κοινωνικές Επιστήμες. Το Πρόγραμμα προσφέρθηκε χωρίς δίδακτρα στους συμμετέχοντες και περιελάμβανε επιστημονικές διαλέξεις, ενότητες ανάπτυξης δεξιοτήτων και επαγγελματικής συμβουλευτικής, καθώς και παρουσίαση ερευνητικών projects με στόχο τον σχεδιασμό λύσεων για πολύπλοκα προβλήματα που σχετίζονται με την επίδραση της κλιματικής κρίσης στο περιβάλλον και την τοπική οικονομία. Η Βόρεια Εύβοια επιλέχθηκε ως τόπος φιλοξενίας του ISEC σε ένδειξη υποστήριξης της περιοχής που επλήγησε περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά λόγω της οικολογικής καταστροφής των πυρκαγιών. Παράλληλα με το ISEC-2, και στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας ‘21», πραγματοποιήθηκε Διάσκεψη για την Περιβαλλοντική Κρίση, κατά τη διάρκεια της οποίας πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στις περιοχές ανασύστασης του καμένου δάσους της Βόρειας Εύβοιας και διατυπώθηκαν ιδέες και προτάσεις για τα σχέδια ανοικοδόμησής του.

Περισσότεροι από 50 διδάσκοντες και προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές από 40 πανεπιστημιακά τμήματα της Ελλάδας, της Κύπρου, των ΗΠΑ, της Ισπανίας, της Ιρλανδίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Σουηδίας, της Δανίας, του Βελγίου και του Ηνωμένου Βασιλείου έλαβαν μέρος στο 2ο Διεπιστημονικό Σχολείο που πραγματοποιήθηκε στη Βόρεια Εύβοια.  

«Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό του ISEC είναι η πολυδιάστατη εκπαίδευση και η συζήτηση μεταξύ διδασκόντων και φοιτητών από διαφορετικά επιστημονικά πεδία, δεδομένου ότι η περιβαλλοντική και κλιματική κρίση είναι σύνθετες και, τόσο η έρευνα, όσο και η αντιμετώπισή τους χρειάζονται πολυεπίπεδη προσέγγιση. Η συχνότητα των φυσικών πυρκαγιών αναμένεται να αυξηθεί με σημαντικά επακόλουθα στις τοπικές κοινωνίες και στην υγεία λόγω της αύξησης έκθεσης σε ατμοσφαιρικούς ρύπους, και πιο μακροπρόθεσμες συνέπειες ακόμα και στην ψυχική υγεία. Με το ISEC επιδιώκουμε η Ελλάδα να γίνει σημείο αναφοράς και αλληλεπιδράσεων των επιστημόνων που καλούνται να βρουν λύσεις.»

Μανώλης Κογεβίνας, MD, PhD

Διευθυντής, Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας Βαρκελώνης (ISGlobal), Ισπανία

*Εθνική Τράπεζα, Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, Ίδρυμα Ευγενίδου, Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη, Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου, Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού & Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ), Ίδρυμα Λαμπράκη, Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη, Ίδρυμα Αθηνάς Ι. Μαρτίνου, Ίδρυμα Μποδοσάκη, Κοινωφελές Ίδρυμα Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος-ΒΙΟΧΑΛΚΟ, Κοινωφελές Ίδρυμα «Μαρία Τσάκος»-Διεθνές Κέντρο Ναυτικής Έρευνας & Παράδοσης, Ίδρυμα Ωνάση.